Jongere

Hoe werkt het puberbrein? 

Een grote mond, een schooltas die midden in de gang belandt, dichtslaande deuren en driftig gestamp op de trap. Maar ook: een onverwachte knuffel op een moment dat je het niet ziet aankomen. Met een puber (tiener) in huis is geen dag hetzelfde. Pubergedrag kan onvoorspelbaar en heftig zijn. Als ouder helpt het om te begrijpen hoe het puberbrein werkt en hoe je daar in de opvoeding op kunt inspelen. 

Meld je aan voor het webinar ‘Pubers zijn leuk (zeker als je ze begrijpt)' van Tischa Neve, kinderpsycholoog en opvoedkundige. We bieden het webinar gratis aan. Dit webinar kan je volgen waar en wanneer het jou uitkomt.

Aanmelden webinar

Pubergedrag

Vanaf ongeveer 10 jaar kunnen kinderen gaan puberen. Dit heeft te maken met de ontwikkeling van de hersenen en hormonale veranderingen. De hersengebieden ontwikkelen zich niet in hetzelfde tempo. Het deel waarmee pubers emoties voelen, rijpt eerder dan het deel waarmee ze nadenken en plannen. Op hetzelfde moment zorgen hormonen voor lichamelijke veranderingen en andere interesses. Ze groeien en krijgen meer behoefte aan slaap. Pubers kunnen snel wisselende stemmingen hebben. En plotseling en zonder nadenken iets doen. Een kleine irritatie kan al leiden tot heftig boos worden.

De voorste delen van de hersenen ontwikkelen zich pas als laatste. Deze delen zijn verantwoordelijk voor controle en planning. Dit proces loopt door tot ongeveer 24 jaar. Hierdoor hebben pubers nog moeite met:

• Abstract denken
• Gevolgen van beslissingen overzien
• Goed plannen en prioriteiten stellen
• Bewust keuzes maken

Belonen werkt beter dan straffen 

In onze hersenen zijn er gebieden die reageren op emoties. Eén van die gebieden reageert op beloningen, dus op positieve gevolgen van gedrag. Een ander gebied is gevoelig voor negatieve gevolgen, zoals straf. Bij pubers is het gebied dat gevoelig is voor negatieve gevolgen nog in ontwikkeling. Dit betekent dat dit deel van hun brein nog niet volledig werkt. Voor pubers tussen de 11 en 15 jaar geldt daarom: je bereikt meer door goed gedrag te belonen dan door fout gedrag te straffen.

Moeite met non-verbale communicatie 

Voor jonge pubers is het moeilijk om sociale signalen (non-verbale communicatie) goed te begrijpen. Dit zijn dingen zoals oogcontact, knikken of glimlachen, waarmee je laat zien dat je luistert en geïnteresseerd bent. Pubers kunnen deze signalen soms missen of verkeerd interpreteren, waardoor ze zich aangevallen kunnen voelen. Dit komt omdat hun hersenen nog in ontwikkeling zijn. Daarom is het vaak beter om met woorden met pubers te communiceren. 

Ouder van een puber 

Het lijkt soms of je puber even het ‘gezond verstand’ kwijt is. Huiswerk plannen is lastig en simpele taken, zoals een vuilniszak buiten zetten, worden eindeloos uitgesteld. Pubers willen het liefst zelf bepalen wanneer ze iets doen. Dit kan botsen met jouw verwachtingen als ouder.

Pubers kunnen je geduld soms aardig op de proef stellen. Een flinke dosis flexibiliteit, veerkracht en humor kunnen je helpen. Zorg ook voor tijd voor jezelf. Even afstand nemen en iets doen waar jij blij van wordt, helpt om de opvoeding beter vol te houden.

Tips  

Voor goed contact en duidelijke regels: 

• Benoem wat je puber goed doet en houd het contact positief.
• Voer regelmatig een positief gesprek.
• Doe samen iets wat je puber leuk vindt, zoals een film kijken.
• Stel duidelijke en eenvoudige regels, bijvoorbeeld over schermtijd of bedtijd.
• Wees consequent en durf streng te zijn. Een liefdevolle, maar duidelijke opvoeding maakt pubers vaak gelukkiger.

Om je puber op weg te helpen:

• Pubers vinden het lastig om meerdere dingen tegelijk te doen. Huiswerk maken met allerlei programma’s open en een telefoon erbij, maakt ergens je aandacht bij houden moeilijk. Help je kind met plannen en structuur aanbrengen.
• Dit is een ideale leeftijd om nieuwe hobby’s en talenten te ontdekken. Moedig je puber aan om iets nieuws te proberen en geef steun als dat spannend is.

Meer informatie 

• Hoe werkt het puberbrein? van Helder opvoeden
• Puberhersenen Puberhersenen - Hersenstichting van de Hersenstichting
• Het boek Puberbrein binnenstebuiten (van Huub Nelis & Yvonne van Sark) is een aanrader